ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΕΞΟΡΙΑΣ

Διαβάζοντας ένα βιβλίο το ενδιαφέρον μου εστιάζεται στα πρόσωπα της μυθιστορίας, ήρωες τους χαρακτηρίζουν πολλοί, στις ιδέες τους, στα συναισθήματά τους, στις πράξεις τους, στο γεωγραφικό χώρο που κινούνται, στο μυθιστορηματικό χρόνο που τους προσφέρεται για να ξετυλίξουν το λόγο της μυθιστορηματικής τους ύπαρξης. Ο τρόπος απόδοσή τους στην αφηγηματική ιστορία  είναι το κέντρο της προσοχής μου κατά τη διάρκεια του αναγνωστικού ταξιδιού. Αν θεωρήσουμε λοιπόν ως δεδομένο ότι ο θεματικός πυρήνας του έργου έχει ενδιαφέρον, τότε η δική μου συμμετοχή στην ανάγνωση ορίζεται ως μηχανισμός ανάδειξης της ικανότητας του συγγραφέα να απορρίπτει τις δοκιμασμένες τεχνικές του αφηγηματικού λόγου και να δοκιμάζεται η αναγνωστική μου συμπεριφορά από την προσωπική του έκφραση, που με διαφορετικό τρόπο ονομάζεται εφευρετική δημιουργία, το στίγμα του δηλαδή για να καταλαβαινόμαστε, που τον κάνει διακριτό στη λογοτεχνική πιάτσα.

Τοποθετώντας τον Αντόνιο Μουνιόθ Μολίνα στους αγαπημένους μου συγγραφείς και κορυφαίο σύγχρονο Ισπανό λογοτέχνη, αν και είναι πολλοί  οι Ισπανοί συγγραφείς που δεν έχω διαβάσει, είτε δεν έχω χρόνο και χρήμα είτε όταν προσπάθησα να διαβάσω αρκετούς απ' αυτούς η σύγκριση με τον Μολίνα ήταν απαγορευτική στην κρίση και στην αξιολόγησή μου διαπράττω ύβρι καθόλου δεν με ενδιαφέρει. Τώρα πια που δεν είμαι κριτής των βιβλίων του αλλά οπαδός του, λέω ότι τα κριτήριά μου βρίσκονται φυσικά στην επιλογή των θεμάτων του, το στόρυ πρώτα απ’όλα, αλλά και στην εκφραστική δύναμη της ερμηνείας τους από το αφηγηματικό υλικό περισσότερο όμως η αξιολογική μου κρίση στηρίζεται στη μακαριότητα της τελεσίδικης απόφασης. Η γλωσσική επάρκεια, η επιλογή των ιδεών, η αφηγηματική  ευμάρεια, η διεισδυτικότητα στην συνειδησιακή κατάσταση των ηρώων, η μυθιστορηματική έκφραση της νοητικής επεξεργασίας των επιλογών των πρωταγωνιστών της ιστορίας, η γνώση του μυθιστορηματικού χώρου, ο τρόπος σκιαγράφησης των χαρακτήρων, η καταγραφή του ιστορικού χρόνου, ο ρόλος της Ιστορίας στις επιλογές και πράξεις των μυθιστορηματικών προσώπων, ο καταλυτικός ρόλος της ιδεολογίας στον πυρήνα των μυθιστορημάτων του, είναι αυτά που ξεχωρίζουν τον Αντόνιο Μουνιόθ Μολίνα στη σκέψη μου ως μεγάλο συγγραφέα πέρα από την υπέρβαση της οπαδικής ματαιοδοξίας.

Αλλά για ποιους μιλάει και τι λέει ο συγγραφέας σ’αυτό το βιβλίο. Ποια είναι τα πρόσωπα που κινούνται στο μυθιστορηματικό χώρο, γιατί κάνουν αυτό και όχι κάτι άλλο, ποια είναι η σκέψη τους, η δράση τους, η συνείδησή τους, οι προθέσεις τους, οι σκέψεις τους, ο βηματισμός τους στο λογοτεχνικό περιβάλλον, τα αποτελέσματα των πράξεών τους; Τι έκαναν και αξίζει να αποκτήσουν λογοτεχνική μορφή;  Τι δουλειά έχει η λογοτεχνία εδώ; Παντού και σε όλα θα μπλέκεται η κουτσομπόλα; Ποια είναι η ιστορία, ο μύθος, αν υπάρχει, τελικά;
Σ’αυτό το μυθιστόρημα η κλασική αφηγηματική τεχνική, με όλες τις ανανεωτικές επιβοήθειες της λογοτεχνικής γλωσσολογικής επιμήκυνσης  που είναι γνωστές στον αφηγηματικό λόγο, είναι απούσα. Το μυθιστόρημα αποτελείται από δεκαεπτά διαφορετικές ιστορίες που τις συνδέει ο ιστορικός χρόνος, ο χώρος, που είναι η Ευρώπη, οι ιδέες, η διάψευση των ιδεολογιών, η μοναξιά, η ανθρώπινη τραγωδία. Στις δεκαεπτά ιστορίες ο Μολίνα μιλάει για το φόβο, την απόγνωση, την ελπίδα, το παρελθόν που επιστρέφει μέσω της μνήμης για να ανασυνθέσει, να καταδικάσει, να δικαιολογήσει, να ανιχνεύσει τους λόγους που  οδήγησαν στην καταστροφή, για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, το ολοκαύτωμα, τον εκπατρισμό χιλιάδων ανθρώπων. Η μνήμη επιστρέφει για να μιλήσει για τις ζωές των ανθρώπων που χάθηκαν νικημένοι από τη βία των ιστορικών γεγονότων, αναστοχάζεται για να μας κάνει συμμέτοχους στην κατανόηση και ερμηνεία της Ιστορίας, για να υπενθυμίσει, να επαναλάβει τι συνέβη και διαψεύστηκαν τα οράματα, που οφείλεται η απώλεια των ιδανικών, να μιλήσει για την ελευθερία επιλογής ταυτότητας, για την κατηγορία και καταδίκη ανυπεράσπιστων ανθρώπων που η μόνη τους ενοχή ήταν και είναι η φυλετική τους καταγωγή,  για τις συλλήψεις, τις διώξεις, τα σύνορα, τη μετανάστευση, τη βία του πολέμου, τη βαρβαρότητα, για το κλάμπ των αθώων. Να μιλήσει για τους εύπιστους,  τους ανόητους με καλή θέληση, τους ξεγελασμένους, τους θυσιασμένους χωρίς ανταμοιβή, για τους συμβιβασμούς της ζωής, τη μονοτονία των υποχρεώσεων, το βάρος του γραφείου και του σπιτιού, την ήρεμη και άτονη ζωή, τις συνήθειες, τον συμβιβασμό, το βόλεμα,, τις δειλίες, τις αναβολές, την αγάπη, το πάθος,την αβεβαιότητα, την αναμονή, την ασφάλεια της κανονικότητας που χάνεται δίχως αιτία, τον παραλογισμό, την απέλαση, την εκδίωξη, για τους φυγάδες της Ευρώπης, την κόλαση των στρατοπέδων συγκέντρωσης, το Μάουτχαουζεν, το Άουσβιτς, το Μπέργκεν- Μπέλσεν, το Ράβερνσμπουργκ, για νυχτερινούς σταθμούς συνόρων που θυμίζουν την είσοδο στον Άδη, για δωμάτια, για γραφεία, δρόμους, πλατείες,  και τέλος για την  εξορία. Ο Μολίνα μιλάει για την εξορία που γνωρίζουμε από το παρελθόν της ανθρώπινης ιστορίας, για την εξορία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, αλλά και για την εξορία της εσωτερικής μας μετανάστευσης.

Είναι ένα μυθιστόρημα που μιλάει για τον Πρίμο Λέβι, τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, την Μαργκαρέτε Μπούμπερ- Νόυμαν, την Ευγενία Γκίνζμπουργκ, τον Μπρους Τσάτγουιν, τον Ζέρεν Κίρκεγκορ, τον Κάφκα και την Μιλένα Γεσένκα, τον Σαούλ Σέλιγκμαν, τον Νιθέτο Αλκαλά Θαμόρα, τον Προυστ, την Καμίλ Πέντερσεν-Σάφρα, τον Τρότσκι, τον καθηγητή Κλεμπέρερ, τον Χανς Μάγερ, τη Ναντέζντα Μάντελσαμ, τον  Λένιν, τον Στάλιν, τον Λεβρέντυ Μπέρια, τον Χάιντς Νόυμαν, τον Ραφαέλ Αλμπέρτι, την Μαρία Τερέζα Λεόν, τον Βίλλυ Χάας, τον Χόρχε Μανρίκε, τον Ισαάκ Σαλάμα, τον Μπαναβέντε, τον Χίμλερ, τον Άιχμαν, τον Μπραμς, τον Σούμπερτ, τον Μότσαρτ, τον Ρίλκε, τον Λίστ, τον Μποντλαίρ, τον Βίλλι Μύντσενμπεργκ, τον Ζηνόφιεφ, τον Μπουχάριν, την Μπαμπέτε Γκρος, τον Άρθρουρ Καίσλερ, τον Ζιντ, τον Γουέλς, τον Ρομαίν Ρολλάν, τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, τον Αϊζενστάιν, τον Μπέρτραντ Ράσσελ, τον Όττο Κάτς ή Αντρέ Σιμόν, τον Αντόνιο Ματσάδο,  τον Μπουτόφκιν, τον Ερβίν Πισκάτορ, τον Φρανθίσκο Γαρθία Λόρκα, τον Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα, τον Θερνούδα, τον Μπέρτολτ Μπρεχτ, τον Χεμινγουέυ, τον Φελίξ Ντρεζίνσκι, τον Ντιμιτρόφ, τον Τολιάτι, τον Μπόρχες, τον Πάου Κασάλς και τις σουίτες για βιολοντσέλο του Μπαχ, τον Βελάσκεθ, τον Γκόγια, τον Γκρεγκόρ Αντρέσκου, τον Μανουέλ Αθάνια, τον Χουάν Νεγρίν, τον Μπεργκόφ, την Πασιονάρια,, τον Γέζνοφ, την Λάουρα Γαρθία Λόρκα, τον Βαρούχ Σπινόζα, τον Τζίμ Αμέρυ ή Χάνς Μάγερ, τον Μπένυ Γκούτμαν, τον Τζορτζ Γκέρσουιν, τον Ντιουκ Έλλιγκτον, τον Καβάφη, τον Μπερνάντο Σουάρες, τον Φερνάντο Πεσόα, τον Τσέζαρε Παβέζε, την Ρεγγίνα Όλσεν, τον Πασκάλ, τον Κλαρκ Γκέιμπλ, τον Σπένσερ Τρέισυ, τον Ρόμπερτ ντε Νίρο, την Λορίν Μπακόλ, την Μέριλιν Μονρόε, την Ϊγκριντ Μπέρκμαν, την Άβα Γκάρντνερ, την Ρίτα Χέυγουορθ, τον Γκλεν Φόρντ,τον Τσάντλερ, τον Χάμμετ, τον Άλμπενιθ, τον Φάγια, τον Ντεμπυσσύ, τον Ραβέλ, τον Δον Κιχώτη, τον Έντουαρντ Χόππερ, τον Εμίλ Ρομάν, τον εκατομμυριούχο Άρτσερ Μίλτον Χάντιγκτον. Όχι όμως όλοι ισομερώς. Υπάρχουν κι άλλοι που μου διαφεύγουν. Ζέστη γαρ.

Για να τελειώνουμε, ο Μολίνα γράφει για «τη μάταιη επιπολαιότητα της επινόησης» επί το λογοτεχνικότερον.