ΤΡΕΙΣ ΕΚΔΟΧΕΣ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ

 

Απόσπασμα

[...] Πριν αποπειραθούμε μια εξέταση των προαναφερθέντων έργων, θεωρούμε αναγκαίο να επαναλάβουμε ότι ο Νιλς Ρούνεμπεργκ, μέλος της Εθνικής Ευαγγελικής Ένωσης, ήταν βαθύτατα θρήσκος. Στους κύκλους των διανοουμένων του Παρισιού ή του Μπουένος Άιρες, ένας άνθρωπος των γραμμάτων θα μπορούσε κάλλιστα ν’ ανακαλύψει εκ νέου τις θέσεις του Ρούνεμπεργκ· και σε τέτοιους κύκλους, θέσεις σαν κι αυτές θα θεωρούνταν ελαφρές, άχρηστες ασκήσεις της ολιγωρίας ή της βλασφημίας. Για τον Ρούνεμπεργκ, όμως, στάθηκαν το κλειδί για τη λύση ενός από τα κεντρικά μυστήρια της θεολογίας· στάθηκαν θέμα διαλογισμού και ανάλυσης, ιστορικής και φιλολογικής διαμάχης, υπερηφάνειας, αγαλλίασης και τρόμου. Δικαίωσαν και κατέστρεψαν τη ζωή του. Όσοι διαβάζουν τώρα αυτό το άρθρο, ας έχουν επίσης υπόψη τους ότι δεν περιλαμβάνει παρά μόνο τα συμπεράσματα του Ρούνεμπεργκ - ούτε τη διαλεκτική του ούτε τις αποδείξεις του. Θα πείτε: μα καλά, το δίχως άλλο, το συμπέρασμα προηγείται των «αποδείξεων»! Ποιος, όμως, αφοσιώνεται ν’ αποδείξει κάτι στο οποίο δεν πιστεύει ή του οποίου τα κηρύγματα δεν τον ενδιαφέρουν;

Η πρώτη έκδοση του kristus och Judas φέρει την εξής κατηγορική προμετωπίδα, το νόημα της οποίας έμελλε να διαπλατύνει τερατωδώς, χρόνια αργότερα, ο ίδιος ο Νιλς Ρούνεμπεργκ: Όχι μόνο ένα πράγμα, αλλά όλα τα πράγματα που η παράδοση αποδίδει στον Ιούδα Ισκαριώτη, είναι ψευδή (Ντε Κουίνσυ, 1857). Ακολουθώντας κάποιον Γερμανό,²⁰⁸ ο Ντε Κουίνσυ διατύπωσε την άποψη πως ο Ιούδας κατέδωσε τον Ιησού Χριστό για να τον εξαναγκάσει να διακηρύξει τη θεότητά του και να πυροδοτήσει μια εξέγερση κατά του ρωμαϊκού ζυγού· ο Ρούνεμπεργκ προτείνει μια υπεράσπιση μεταφυσικής τάξεως. Αρχίζει επιδέξια, καταδεικνύοντας την περιττότητα της ενέργειας του Ιούδα. Παρατηρεί (όπως ο Ρόμπερτσον) πως, για ν' αναγνωριστεί ένας διδάσκαλος που αγορεύει κάθε μέρα στη συναγωγή και θαυματουργεί μπροστά σε συγκεντρώσεις χιλιάδων ανθρώπων, δεν απαιτείται η προδοσία ενός αποστόλου. Κι όμως, αυτό συνέβη. Το να υποθέσει κανείς ένα σφάλμα στην Αγία Γραφή, είναι ασύγγνωστο· εξίσου ασύγγνωστο· είναι να δεχτείς ένα τυχαίο συμβάν στο πιο ανεκτίμητο επεισόδιο της παγκόσμιας Ιστορίας. Ergo²⁰⁹ η προδοσία του Ιούδα δεν ήταν τυχαία· ήταν ένα προκαθορισμένο συμβάν, που κατέχει τη μυστηριώδη θέση του στην οικονομία της Λύτρωσης. Και συνεχίζει ο Ρούνεμπεργκ: Όταν ενσαρκώθηκε ο Λόγος, πέρασε από την πανταχού παρουσία στο χώρο, από την αιωνιότητα στην Ιστορία, από την απεριόριστη ευτυχία στην αλλαγή και στο θάνατο· μια τέτοια θυσία απαιτούσε το αντίστοιχό της: ένας άνθρωπος, εκπροσωπώντας όλους τους ανθρώπους, έπρεπε να προβεί σε μια θυσία αντάξια. Ο άνθρωπος αυτός ήταν ο Ιούδας Ισκαριώτης· ο Ιούδας, ο μόνος από τους αποστόλους που διαισθάνθηκε τη μυστική θεότητα και τον τρομερό σκοπό του Ιησού. Ο Λόγος είχε ταπεινωθεί ώς τον εξανθρωπισμό· ο Ιούδας, μαθητής του Λόγου, μπορούσε να ταπεινωθεί ώς την προδοσία (τη χειρότερη μορφή ατιμίας) και να ενοικήσει αιώνια το πυρ το εξώτερον. Η κατώτερη τάξη καθρεφτίζει την ανώτερη· οι μορφές της Γης αντιστοιχούν στις μορφές του ουρανού· οι δερματικές κηλίδες μας είναι ένας χάρτης των ακατάλυτων αστερισμών· κατά κάποιον τρόπο, ο Ιούδας αντικατοπτρίζει τον Ιησού. Εξού και τα τριάκοντα αργύρια και το φιλί· εξού και ο εκούσιος θάνατος: έτσι, είναι ακόμα πιο επάξια κολασμένος. Με αυτά τα επιχειρήματα, ο Νιλς Ρούνεμπεργκ διαφώτισε το αίνιγμα του Ιούδα.

Τον πολέμησαν, φυσικά, οι θεολόγοι όλων των δογμάτων. Ο Λαρς Πέτερ Ένγκστρομ τον κατηγόρησε ότι αγνοούσε, ή αποσιωπούσε, την υποστατική ένωση·²¹⁰ ο Αξελ Μπορέλιους, ότι αναζωπύρωνε την αίρεση των Δοκητών, που αρνούνταν την ανθρώπινη υπόσταση του Ιησού· ο αυστηρός επίσκοπος του Λουντ, ότι αντιστρατευόταν τον τρίτο στίχο του εικοστού δεύτερου κεφαλαίου του Κατά Λουκάν Ευαγγελίου.²¹¹

Αυτά τα ποικίλα αναθέματα επηρέασαν τον Ρούνεμπεργκ, που ξανάγραψε ένα μέρος του κατάκριτου βιβλίου και μετέβαλε τη θεωρία του. Άφησε το θεολογικό πεδίο στους επικριτές του και πρόβαλε πλάγια επιχειρήματα ηθικής τάξεως. Παραδέχτηκε πως ο Ιησούς, «ο οποίος διέθετε τα σημαντικά εφόδια που μπορεί να προσφέρει η παντοδυναμία», δεν είχε την ανάγκη ενός ανθρώπου για να λυτρώσει την ανθρωπότητα. Στη συνέχεια, διέψευσε όλους όσοι υποστηρίζουν πως δε γνωρίζουμε τίποτα για τον αινιγματικό προδότη· γνωρίζουμε, είπε, πως ήταν ένας απ’ τους αποστόλους, ένας απ’ αυτούς που επελέγησαν για ν’ αναγγέλλουν τη βασιλεία των ουρανών, να θεραπεύουν τους ασθενείς, να καθαρίζουν τους λεπρούς, να εγείρουν τους νεκρούς και να εξορκίζουν τα δαιμόνια (Κατά Ματθαίον ι' 7-8, Κατά Λουκάν θ' 1). Ένας άνθρωπος που αξιώθηκε τέτοια προνόμια από τον Λυτρωτή, δικαιούται να ερμηνεύσουμε τις πράξεις του όσο μπορούμε καλύτερα. Αν αποδώσουμε το κρίμα του στην απληστία (όπως το ’χουν κάνει κάποιοι, μνημονεύοντας το ιβ' 6 του Κατά Ιωάννην)212 ενδίδουμε στο πιο ποταπό κίνητρο. Ο Νιλς Ρούνεμπεργκ προτείνει το αντίθετο κίνητρο: έναν υπέρμετρο, εκτός παντός ορίου ασκητισμό. Ο ασκητής, προς μείζονα δόξαν του Θεού, τιμωρεί και ταπεινώνει τη σάρκα· ο Ιούδας έκανε το ίδιο με το πνεύμα. Απαρνήθηκε την τιμή, το Καλό, την ειρήνη, τη βασιλεία των ουρανών, όπως άλλοι -λιγότερο ηρωικά- απαρνούνται τις ηδονές.* Προμελέτησε τα κρίματά του με μια τρομερή διαύγεια. Συνήθως στη μοιχεία είναι συμμέτοχες η τρυφεράδα κι η αυταπάρνηση· στο φόνο, το θάρρος· στη βλαστημία και τις ανοσιουργίες, κάποια σατανική έκλαμψη. Ο Ιούδας επέλεξε τα αμαρτήματα εκείνα με τα οποία καμιά αρετή δε συγχρωτίστηκε ποτέ: την κατάχρηση εμπιστοσύνης (Κατά ίωάννην, ιβ' 6) και την προδοσία. Έδρασε με γιγαντιαία ταπεινοσύνη· πίστευε πως ήταν ανάξιος να ’ναι καλός. Ο Απόστολος Παύλος έχει γράψει: Ό καυχώμενος έν Κυρίω καυχάσθω (Προς Κορινθίους Α', α 31)· ο Ιούδας γύρεψε την κόλαση, γιατί η ευτυχία του Κυρίου τού αρκούσε. Σκέφτηκε πως η ευτυχία, όπως και το Καλό, είναι μια θεϊκή ιδιότητα και δεν πρέπει να τη σφετερίζονται οι άνθρωποι.**

Πολλοί ανακάλυψαν, post factum,²¹³ πως η εξωφρενική κατάληξη του Ρούνεμπεργκ ενυπήρχε στο συγγνωστό του ξεκίνημα και πως το Den hemlige Frälsaren  δεν είναι παρά μια διαστροφή ή ένας παροξυσμός του Kristus och Judas. Στα τέλη του 1907, ο Ρούνεμπεργκ τελείωσε κι αναθεώρησε το χειρόγραφο κείμενο· πέρασαν σχεδόν δύο χρόνια πριν το στείλει για εκτύπωση. Τον Οκτώβριο του 1909, το βιβλίο έκανε την εμφάνισή του μ’ έναν πρόλογο (τόσο χλιαρό, ώστε να είναι αινιγματικός)του δανού εβραϊστή Έρικ 'Ερφγιορντ και με αυτή την επίβουλη προμετωπίδα: Έν τω κόσμω ήν, καί ό κόσμος δι ’ αύτού έγένετο, και ό κόσμος αύτόν ούκ έγνω (Κατά Ιωάννην, α' 10). Η γενική επιχειρηματολογία δεν είναι περίπλοκη, αλλά το συμπέρασμα είναι τερατώδες. Ο Θεός, ισχυρίζεται ο Νιλς Ρούνεμπεργκ, ταπεινώθηκε ώς τον εξανθρωπισμό, για τη λύτρωση του ανθρώπινου γένους· είναι εύλογο να υποθέσουμε πως η θυσία Του ήταν τέλεια, πως ούτε υπονομεύτηκε ούτε απισχνάνθηκε από παραλείψεις. Το να περιορίζουμε όλα όσα υπέστη, στην αγωνία ενός δειλινού πάνω στο σταυρό, είναι βλασφημία.*** Αν δεχόμαστε ότι ήταν άνθρωπος κι ότι ήταν ανίκανος ν’ αμαρτήσει, υποπίπτουμε σε αντίφαση· οι ιδιότητες impeccabilitas²¹⁴ και humanitas²¹⁵ είναι ασύμβατες. Ο Κέμνιτς δέχεται ότι ο Λυτρωτής μπορούσε να νιώσει κούραση, κρύο, στενοχώρια, πείνα και δίψα· γιατί, λοιπόν, να μη δεχτούμε ότι μπορούσε και ν’ αμαρτήσει και να απολεσθεί; Το περίφημο απόσπασμα: Άνηγγείλαμεν ώς Παιδίον εναντίον αύτοΰ, ώς ρίζα έν γή διψώση ·ούκ έστιν είδος αυτώ ούδέ δόξα• καί είδομεν αύτόν, καί ούκ είχεν είδος ούδέ κάλλος· άλλα τό είδος αύτοΰ άτιμον καί έκλεΐπον παρά πάντας τούς υιούς τών ανθρώπων· άνθρωπος έν πληγή ών καί είδώς φέρειν μαλακίαν (Ησαΐας, νγ' 2-3) αποτελεί για πολλούς ένα προείκασμα του Εσταυρωμένου, την ώρα του θανάτου του- για άλλους (λ.χ. τον Χανς Λάσσε Μάρτενσεν), μια διάψευση του κάλλους που η λαϊκή συναίνεση αποδίδει στον Χριστό- για τον Ρούνεμπεργκ, την αψευδή προφητεία όχι μιας στιγμής, αλλά ολόκληρου του αποτρόπαιου μέλλοντος -στο Χρόνο και στην Αιωνιότητα- του ενσαρκωμένου Λόγου. Ο Θεός έγινε ολοκληρωτικά άνθρωπος - άνθρωπος, όμως, ώς την ατιμία- άνθρωπος ώς τον κολασμό και την άβυσσο. Για να μας σώσει, θα μπορούσε να επιλέξει οποιαδήποτε από τις μοίρες που συνθέτουν το περίπλοκο δίκτυο της Ιστορίας- θα μπορούσε να γίνει ο Αλέξανδρος ή ο Πυθαγόρας ή ο Ρούρικ ή ο Ιησούς- διάλεξε την πιο ουτιδανή: έγινε ο Ιούδας.

Μάταια τα βιβλιοπωλεία της Στοκχόλμης και του Λουντ διατυμπάνισαν αυτή την αποκάλυψη. Οι δύσπιστοι τη θεώρησαν, a priori,²¹⁶ ένα ανούσιο και επίπονο θεολογικό παιχνίδι- οι θεολόγοι την περιφρόνησαν. Ο Ρούνεμπεργκ διείδε σ’ αυτή την οικουμενική αδιαφορία μια σχεδόν θαυμαστή επιβεβαίωση. Αυτή την αδιαφορία τη διέταξε ο Θεός- ο θεός δεν ήθελε να διαδοθεί στη Γη το τρομερό μυστικό Του. Ο Ρούνεμπεργκ κατάλαβε πως δεν είχε έρθει ακόμα η ώρα. Ένιωσε να πέφτουν πάνω του αρχαίες θεϊκές κατάρες- θυμήθηκε τον Ηλία και τον Μωυσή, που κάλυψαν το πρόσωπό τους πάνω στο βουνό για να μη δουν τον Θεό- τον Ησαΐα, που τρομοκρατήθηκε όταν τα μάτια του αντίκρισαν Εκείνον ού ή δόξα πληροί τήν γήν τον Σαούλ, που τυφλώθηκε στο δρόμο της Δαμασκού- τον ραβίνο Συμεών μπεν Αζάι, που είδε τον παράδεισο και πέθανε- τον ξακουστό μάγο Ιωάννη του Βιτέρμπο, που τρελάθηκε όταν αντίκρισε την Αγία Τριάδα· τα Μιντρασίμ, που αποστρέφονται όσους ασεβείς προφέρουν το σεμ χαμεφοράς²¹⁷ το Μυστικό Όνομα του Θεού. Ήταν, λοιπόν, κι ο ίδιος ένοχος αυτού του σκοτεινού εγκλήματος; Κι ήταν αυτή η του Πνεύματος βλασφημία που δε θα συγχωρηθεί ποτέ (Κατά Ματθαίον, ιβ' 31);²¹⁸ Ο Βαλέριος Σοράνος θανατώθηκε²¹⁹ γιατί είχε αποκαλύψει το απόκρυφο όνομα της Ρώμης·²²⁰ αυτόν, που είχε ανακαλύψει και αποκαλύψει το φοβερό όνομα του Θεού, ποια αιώνια τιμωρία τον περίμενε;Μεθυσμένος απ’ την αϋπνία και τους ιλιγγιώδεις συλλογισμούς, ο Νιλς Ρούνεμπεργκ βγήκε στους δρόμους του Μάλμο, ικετεύοντας με δυνατές φωνές να του δοθεί η χάρις να μοιραστεί την κόλαση με τον Λυτρωτή.

Πέθανε από ρήξη ανευρύσματος, την 1η Μαρτίου 1912. Οι αιρεσιολόγοι θα τον θυμούνται: είναι αυτός που πρόσθεσε στην εξαντλημένη (όπως φαινόταν) εικόνα του Υιού τις επιπλοκές της δυστυχίας και του Κακού.

1944

σ.269-276

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ

 

* Ο Μπορέλιους ρώτησε χλευαστικά:Και γιατί δεν απαρνήθηκε την απάρνηση; Γιατί όχι την απάρνηση της απάρνησης;

** Ο Εουκλίντες ντα Κούνια,* σ’ ένα βιβλίο που ο Ρούνεμπεργκ δεν είχε υπόψη τoυ, σημειώνει πως, για τον αιρεσιάρχη του Κανούντος,* Αντόνιο Κονσεγιέιρο,* η αρετή ήταν «μια οιονεί ασέβεια». Ο αργεντινός αναγνώστης θα θυμηθεί ανάλογα αποφθέγματα στο έργο του Αλμαφουέρτε.* Ο Ρούνεμπεργκ, στο συμβολιστικό φύλλο Sju insegel (Η έβδομη σφραγίδα), δημοσίευσε ένα φροντισμένο περιγραφικό ποίημα, «Τα μυστικά νερά»· οι πρώτες στροφές αφηγούνται τα συμβάντα μιας περιπετειώδους μέρας· οι τελευταίες, την ανακάλυψη μιας παγωμένης λιμνούλας· ο ποιητής υπαινίσσεται πως η αειζωία αυτών των σιωπηλών νερών θεραπεύει την ανώφελη βία μας και, κατά κάποιον τρόπο, την ανέχεται και τη συγχωρεί. Το ποίημα καταλήγει έτσι: Το νερό του δάσους είναι ευτυχισμένο· μπορούμε να ’μαστε βασανισμένοι και κακοί.

* Ντα Κούνια, Εουκλιντες(Euclides Da Cuhna(1866-1909):βραζιλιάνος συγγραφέας

*Κανούντος(Canudos):πόλη της Βραζιλίας, στην πόλη Μπαίας

*Κονσεγιέρο, Αντόνιο(Antonio Conselheiro(1828-1897): βραζιλιάνος θρησκευτικός ηγέτης και επαναστάτης·ηγήθηκε της εξέγερσης των χωρικών του Κανούντος, η οποία πνίγηκε στο αίμα.

*Αλμαφουέρτε(Almafuerte): λογοτεχνικό ψευδώνυμο του αργεντινού συγγραφέα Πέδρο Μπονιφάσιο Παλάσιο(Pedro Bonifacio Palacio(1854-1917). «Πιστεύω πως ο Αλμαφουέρτε ανανέωσε την ηθική και πήγε το χριστιανισμό πολύ πιο πέρα απ’το Χριστό. Καταδίκαζε τη συγγνώμη, γιατί τη θεωρούσε μια μορφή αλαζονείας, δεδομένου ότι αυτός που συγχωρεί, θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο του άλλου»(Συζήτηση με τον Οσβάλντο Φερράρι, στο En Diálogo, I y II, Μπουένος Άιρες, 1985).

 

***Ο Μωρίς Αμπραμοβίτς* παρατηρεί: «Jesus, d’après ce Scandinave, a toujours de beau rôle; ses dèboires, grâce a la science de typographes, jouissent d’une  reputation polyglotte; sa rèsidene de trente-trois ans parmi le humans ne fut, en somme, qu’une  villègiature» («Σύμφωνα μ’ αυτόν τον Σκανδιναβό, ο Ιησούς παίρνει πάντα το καλύτερο κομμάτι· χάρη στη δεξιοτεχνία των τυπογράφων, οι απογοητεύσεις του χαίρουν μιας πολύγλωσσης φήμης· η παραμονή του επί τριάντα τρία χρόνια μεταξύ των ανθρώπων δεν ήταν, τελικά, παρά ένας παραθερισμός». Ο'Ερφγιορντ, στο τρίτο παράρτημα της Christelige Dogmatik, αντικρούει αυτή την περικοπή. Σημειώνει πως η θεία Σταύρωση δεν έχει πάψει, γιατί ό,τι συμβαίνει άπαξ στο Χρόνο, επαναλαμβάνεται αδιάκοπα στην Αιωνιότητα. Τώρα, ο Ιούδας εξακολουθεί να εισπράττει τα αργύρια· εξακολουθεί να καταφιλεί τον Ιησού Χριστό· εξακολουθεί να ρίχνει τα αργύρια στο ναό· εξακολουθεί να δένει βρόχο στον αγρό του αίματος. (Για να στηρίξει την άποψή του, ο'Ερφγιορντ επικαλείται το τελευταίο κεφάλαιο του Πρώτου Τόμου της Υπεράσπισης της αιωνιότητας του Γιάρομιρ Χλάντικ.)

 

*Δεν υπάρχει παραπομπή στο λήμμα.

 

 

 

208 Πιθανότατα υπονοείται ο Γιοχάννες Βαλεντίνους Αντρέα*

209 Λατινικά στο κείμενο; Όθεν, άρα, επομένως

210  Η ένωση, στο πρόσωπο του Χριστού, της θείας και της ανθρώπινης φύοης

211Είσήλθεν δέ o Σατανάς είς Ιούδαν τόν έπικαλούμενον Ίσκαριώτην, όντα έκ τού άριθμοϋ τών δώδεκα.

212Είπε δέ τούτο ούχ ότι περί τών πτωχών έμελεν αύτώ, άλλ’ ότι κλέπτης ήν, καί τό γλωσσόκομον είχε καί τά βαλλόμενα έβάσταζεν.

213Λατινικά στο κείμενο: εκ των υστέρων, «κατόπιν εορτής».

214Λατινικά στο κείμενο: αναμαρτησία.

215 Λατινικά στο κείμενο: ανθρώπινη φύση.

216Λατινικά στο κείμενο: εκ προοιμίου.

217Το (αντίστοιχο του Τετραγράμματου (JΗVΗ)] υπερισχύoν (μεφοράς) όνομα (σεμ) του Θεού.

218Διά τούτο λέγω ύμϊν, πάσα άμαρτία καi βλασφημία άφεθήσεται τοϊς άνθρώποις, ή δέ τού Πνεύματος βλασφημία ούκ άφεθήσεται τοϊς άνθρωποις.

219 Το 82 π.Χ., κατά διαταγήν του Πομπήιου.

220 Βλ. και «Κάποιος ονειρεύεται» [Οι συνωμότες (Απαντα τα Πεζά II)], καθώς και «Η ιστορία των απόηχων ενός ονόματος» [Διερευνήσεις (Δοκίμια I)].

 

ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ

ΑΠΑΝΤΑ ΠΕΖΑ[Ι]

Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης

Εκδόσεις "Πατάκη"

 

 

 

 

 

 

 

 

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ 25η

Σούρουπο Κυριακής το ουράνιο στερέωμα βαφόταν απ' την παλέτα των χρωμάτων ενός φιλάρεσκου ήλιου. Η νύχτα καθυστερούσε για κάποιον ανεξήγητο λόγο. Βλέπω τον «πολυλογά» να τρώει παγωτό στο αίθριο του «Gelato”. 

-Έλα κερνάω φίλε· να πούμε και καμιά κουβέντα, με προσκαλεί.

-Βιάζομαι «πολυλογά», ευχαριστώ. Με περιμένουν στο «Σιωπητήριο»*, απάντησα στην πρόσκλησή του, και συνέχισα τον δρόμο μου.

* «Σιωπητήριο»: Χώρος εξάσκησης της σιωπής. Οι θαμώνες στο  «Σιωπητήριο» πίνουν τον καφέ, το αναψυκτικό τους ή οτιδήποτε προσφέρεται, σιωπηλοί. Όταν η ένταση της σιωπής φτάσει στο ακρότατο σημείο, κάθε πελάτης δικαιούται από τον κανονισμό, για να αποσυμφορηθεί ψυχολογικά, να πει μόνο μία λέξη: «Σιωπή». Η σιωπηλότητα τού καθενός εκρήγνυται μονολεκτικά, ο κατευνασμός της ομιλίας , που είναι το ζητούμενο, βρίσκει προσωρινή διέξοδο, η επάνοδος στην αλαλία επανέρχεται. 

"Silent Night" 1964

Hans Hofmann

 

Η ΚΡΕΜΑΣΤΡΑ

-Έφερες την κρεμάστρα; με ρώτησε.
"Είναι κρεμασμένη στο μηχανάκι" της λέω.

Φάνηκε να ηρεμεί. Άρχισα να τη φιλάω στο στόμα. Ακόμη και τώρα που είμαι μόνος, από κει ξεκινά η φαντασία μου, όταν θέλω να διεγερθώ, από το στόμα της, ανεξάρτητα τι βλέπω μπροστά μου. Προχώρησα στο λαιμό, της έγλειψα τον λοβό του αριστερού αυτιού της. Πάντα έχω μια προτίμηση να γλείφω τον αριστερό λοβό του αυτιού μιας γυναίκας. Με απώθησε με μια κίνηση γλυκιάς προσμονής. Έβγαλε το φόρεμά της και αποκάλυψε το κορμί της. Πήγε στο μηχανάκι, που το είχα κρυμμένο πίσω από μια συστοιχία δένδρων και το κρέμασε προσεχτικά στην κρεμάστρα. Ο αέρας το χάιδευε σαν αυτοσχέδιο σκιάχτρο. Τώρα πήρε αυτή την πρωτοβουλία, απελευθερωμένη και ήρεμη. Τα δένδρα μας προφύλαγαν από ανεπιθύμητους επισκέπτες. Τα πουλιά συνέχιζαν το κελάϊδημά τους, το στρώμα από πευκοβελόνες δέχθηκε τα σώματά μας.  Κάναμε έρωτα με πάθος, σαν να βρισκόμασταν πρώτη φορά. Το σπέρμα μου πότισε την κοιλιά της δύο φορές. 

Φόρεσε το φόρεμά της, της έδωσα ένα γλυκότεχνο φιλί και βγήκαμε στον κεντρικό δρόμο χωριστά. Την είδα να χάνεται στη στροφή του δρόμου.

Επιστρέφοντας η κρεμάστρα παλλόταν από τον άνεμο που είχε δυναμώσει. Την κρατούσα σφιχτά με τα δάχτυλα  στο τιμόνι μην πέσει στο δρόμο.

"Coat Hanger II"
Jasper Johns

Ο ΤΟΣΟΔΟΥΛΗΣ

Ο τοσοδούλης είναι ένα πειραχτήρι, διαβολάκι αγνώστου προελεύσεως. Μου κρύβει το κουτάλι λίγο πριν αρχίσω να τρώω τη σούπα μου, χώνεται στην τσέπη του σακακιού μου και κουδουνίζει τα κλειδιά μου, σκαλίζει τη μύτη μου και αρχίζω να φτερνίζομαι σε  κρίσιμα meeting της εταιρείας που εργάζομαι ή την ώρα που ο οδοντίατρος σφραγίζει το προγόμφιο δόντι της  άνω σιαγόνος μου.

Το χειρότερο όμως είναι ότι φλερτάρει τη γυναίκα μου  όταν λείπω στη δουλειά. Τώρα τελευταία αποθρασυμένος ο αλητήριος, δίχως ίχνος ντροπής και σεβασμού, συνεχίζει το φλερτ μπροστά στα μάτια μου.

Άμα τον πιάσω στα χέρια μου θα τον εξαφανίσω.

"The Mask with the Little Flag" 1925
Paul Klee

 

Ο ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ

Στην αρχή δεν έδωσα σημασία. Ένας ακόμη καλλιτέχνης του δρόμου σκέφτηκα ειρωνικά. Δεν είχα ακούσει τη φωνή μου από κάποιον άλλο εκτός από μένα. Αυτό με παραξένεψε, αλλά όσο προχωρούσε το τραγούδι εξοικειωνόμουν με τη φωνή μου. Πλησίασα τον αυτοσχέδιο συναυλιακό χώρο κι έριξα με μια γενναιόδωρη κίνηση ένα πεντάευρο στο δίσκο που είχε αφημένο μπροστά στα πόδια του κι απομακρύνθηκα. Συνέχισε το τραγούδι α καπέλα, ενώ ο κόσμος που είχε συγκεντρωθεί χειροκροτούσε με ενθουσιασμό. Από σεμνότητα δεν θέλησα να εισπράξω την αναγνώριση, αν αποκάλυπτα την αλήθεια στους θεατές του υπαίθριου χάπενινγκ. Μου αρκούσε ότι τα τραγούδια που ερμήνευα στην περιορισμένη επικράτεια του ιδιωτικού μου χώρου είχαν γίνει αποδεκτά από το κοινό της οδού Δημοκρατίας. Έστω δια αντιπροσώπου. 

«Song of Summer» 1979

Kit Williams

 

Η ΜΥΓΑ ΜΥΓΚΑ

 

Η μύγα Μύγκα δεν έχει εμφανείς διαφορές ως προς σωματική της ανατομία με τις οικιακές μύγες, αλλά μόνο στα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά της. Οι Μύγκες αποτελούν διασταύρωση διαφορετικών ειδών και η γεννετική μετάλλαξή τους τις κάνει αναγνωρίσιμες. Είναι οι μιγάδες του μυγικού βασιλείου. Η συντηρητική προδιάθεση των ανθρώπων να μην αλλάζουν τις συνήθειες τους, έχει ως αποτέλεσμα οι επίσημες ανακοινώσεις των εντομολόγων για τη διαφορετικότητα της Μύγκας και την συμμόρφωση του κοινού στην επιστημονική  ονοματοθεσία τους να τους αφήνουν παγερά αδιάφορους. Ως εκ τούτου όταν αναφέρονται  στις Μύγκες  αποφεύγουν να εκφέρουν το γράμμα "κ" όταν λένε το όνομά τους. Τους φαίνεται αδιανόητο να σκοτώνουν Mύγκες αντί μύγες, με μυγοσκοτώστρα ή με την επινοητικότητα και ευελιξία των άνω άκρων, είτε να ακούνε το παιδί τους να φωνάζει απ’ το δωμάτιό του « Μαμά έλα, δύο Mύγκες».

Χάρη στην άρνηση των ανθρώπων να τους αποδώσουν το επιστημονικό τους όνομα, οι Μύγκες συνεχίζουν την ελάχιστη ζωή τους ως μύγες, γεγονός που δεν φαίνεται να τους ενοχλεί στο διαθέσιμο χρόνο ύπαρξης που τους αναλογεί.

"Portrait of a Woman of the Hofer Family"1470,
Swabian artist

ARNDT GLATZKOPF (15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1965-12 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2021)

 

Ο ζωγράφος Arndt Glatzkopf σταμάτησε να εκθέτει σε αίθουσες τέχνης, όταν διαπίστωσε ότι τα έργα του ενέπνεαν σεβασμό στο κοινό. Δεν ήταν λίγες φορές που οι φιλότεχνοι πλησίαζαν τους πίνακες του, υποκλίνονταν και τους φιλούσαν, σαν να ήταν εκκλησιαστικές εικόνες.

Μετά την απόφασή του αυτή, εξουσιοδότησε τον ατζέντη του να διαπραγματεύεται  την πώλησή τους με τον απαραίτητο όρο ο αγοραστής να μην μπορεί να δει τον πίνακα πριν τον αγοράσει. Η φήμη του είχε εκτοξευτεί στους κύκλους συλλεκτών έργων τέχνης τόσο ώστε ο Arndt Glatzkopf να πουλάει το όνομά του παρά τους πίνακες του. 

Μετά μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, έλεγε ένα βράδυ σε μια παρέα ασεβών φίλων του. Ακόμη και να τους θυμιατίζουν.

"Portrait of the Artist in Drip Dry Suit" 1962

Billy Apple

Ο BILL MAPAS ΠΥΓΜΑΧΕΙ

Αναθεωρημένο πρωί 12 Απριλίου2021

Ο επιβεβαιωμένος πυγμάχος Bill Mapas μετά το τέλος μιας πετυχημένης διεθνούς καριέρας επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στον τόπο καταγωγής του. Συνεχίζει να πυγμαχεί, αλλά οι αντίπαλοί του δεν εμφανίζονται ποτέ. Αντιμέτωπος με ανύπαρκτους αντιπάλους, νικημένος από την άγονη πραγματικότητα, αποσύρεται από την ενεργό δράση και βυθίζεται στην δίνη ενός χρηστικού παρελθόντος. Συμφιλιώνεται με την εσωτερική συντριβή, φυλλορροεί σ'ένα κόσμο που δεν εκπλήσσει αλλά ομονοεί. Έναν κόσμο που τον διατρέχει και τον ερμηνεύει με τις σκεπτόμενες εικόνες μιας ένδοξα οικείας μνήμης. 

Ο Bill Mapas  έχει αλλάξει ρόλο. Από πλάστης της ιδιωτικής οδού γίνεται παρατηρητής του παρελθοντικού εαυτού του. Είναι τώρα πια ένας εξαρτημένος μνήμων εθιστικών αναμνήσεων. 

"La Lutte" 1914

Olexandr Archipenko

 

ΕΙΜΑΙ Ο ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΗΣ ΧΧ

Κατ’αρχάς πριν ξεκινήσω να γράψω λίγα λόγια για το βιβλίο της Φλερ Γιέγκυ( Fleur Jaeggy) μια διευκρίνηση. Η συλλογή διηγημάτων «Είμαι ο αδελφός της ΧΧ» αποκλείει από την αφηγηματική γοητεία και απόλαυση  τους αναγνώστες «που πιστεύουν ότι ξέρουν ή που δείχνουν ότι ξέρουν. Η γνώση δεν γνωρίζει. Αυτό όμως λίγοι το καταλαβαίνουν».

Μετά απ'αυτή τη απαραίτητη διευκρίνηση, περνώντας στα κολακευτικά σχόλια που αναφέρονται στο «αυτί» του βιβλίου επιλέγω να σημειώσω τα λόγια του Joseph Brodsky: «Η πένα της Φλερ Γιέγκυ είναι η ακίδα του χαράκτη που απεικονίζει τις ρίζες, τους βλαστούς και τα κλωνάρια του δένδρου της τρέλας· εξαιρετική», και της Margaret Drabble: “Οι φανταστικές ιστορίες του «Είμαι ο αδελφός της ΧΧ» ασχολούνται με τα ήδη γνωστά στο έργο της συγγραφέως μοτίβα: εμπρησμοί, κακή υγεία, αϋπνία, αυτοκτονία, απομόνωση, βεντέτες και δολοφονίες. Μερικά είναι γοτθικά παραμύθια του υπερφυσικού, με φαντάσματα, αγίους και μανδαγόρες....».

Ειπώθηκαν όλα για το βιβλίο στις λίγες αυτές προτάσεις; Φυσικά όχι, χρειάζονται κι άλλες προσθετικές απόψεις, θετικές ή αρνητικές. Σημασία  έχει τα διηγήματα αυτά να διευρύνουν την επιδραστικότητά τους πέρα από το στενό κύκλο των μυημένων με το έργο της συγγραφέως. Από την άλλη πλευρά σκέφτομαι ότι δεν είμαι εγώ που θα μπορούσα να παρουσιάσω μια συγγραφέα του μεγέθους της Γιέγκυ αλλά το κάνω, πρώτον, γιατί το υποσχέθηκα πριν ένα χρόνο στην Ξένια Γερμενή που μου το πρότεινε, δεύτερον, γιατί λίγα πράγματα παραπάνω για το συγκεκριμένο βιβλίο πιστεύω ότι βοηθούν τον διάλογο με αναγνώστες που θεωρούν ευπρόσδεκτη τη συμμετοχή οποιοδήποτε αναγνώστη που καταθέτει την άποψή του, όσο κι αν τα γνωσιακά του εργαλεία  του δεν είναι επαρκή και συγκρίσιμα με μια κριτική αποτίμηση του μεγέθους αναγνωρισμένων κριτικών  έγκυρων εντύπων  του γραπτού και ηλεκτρονικού τύπου.

Η Γιέγκυ φτιάχνει ένα αφηγηματικό κόσμο όπου τα πρόσωπα που συμμετέχουν ζουν σε ένα ζοφερό περιβάλλον το οποίο δεν συγχρονίζεται με την οικονομική άνεση των ηρώων της. Η γραφή της διεισδύει στον ψυχικό κόσμο τους, σ’αυτό τον σκοτεινό κόσμο, το «θείο σκότος», τον κόσμο της αποξένωσης, του εγκλεισμού, της ηθελημένης σιωπής, τον πόνο και την αδιαφορία. Ένα κόσμο ανάποδα, για να αναφέρω τον τίτλο ενός βιβλίου του αγαπημένου μου συγγραφέα Εντουάρντο Γκαλεάνο, που ξεδιπλώνεται μ'ένα μικροπερίοδο λόγο, ασθματικό, που  αποτυπώνει την ένταση των ιστοριών που διηγείται. Κόσμο που πάσχει από έλλειψη στοργής, θλίψη, δυστυχία, έλλειψη επικοινωνίας. Η Γιέγκυ γράφει για εφήβους που νοιώθουν μοναξιά, φοιτούν σε ακριβά ιδιωτικά κολέγια, για γυναίκες που οδηγούν καμπριολέ αυτοκίνητα, φορούν χρυσά ρολόγια Λονζίν, με πολλές αισθητικές αρετές, αλλά είναι βουτηγμένες στην αυταρέσκεια, τον κυνισμό και τη ματαιοδοξία.  Καταγράφει ανθρώπινες ψυχικές καταρρεύσεις, ζωές που ξεφεύγουν από τη γραμμή του ορίζοντος των κοινωνικών συμβάσεων, ασφυκτιούν στο περιβάλλον που ανακυκλώνει τις συμβάσεις αυτές, αγνοεί, κρύβει ή αδιαφορεί για την διαφορετικότητα των υποκειμένων που τον συγκροτούν και τον καθορίζουν. Όταν ο κυρίαρχος σκοπός αυτού του κόσμου είναι η επιτακτική ανάγκη να πετύχεις, αγνοώντας την μοναξιά και την απελπισία, το είναι και το φαίνεσθαι, ένας κόσμος που  θεμελιώδης αρχή του είναι ότι η ευτυχία, το υπαρξιακό βάθος κρίνεται από το αποτέλεσμα της επαγγελματικής και κοινωνικής ανάδειξης, η κοινωνική αποδοχή ορίζεται ως υπέρτατο αγαθό, οι ήρωες της Γιέγκυ βιώνουν αυτόν τον κόσμο με εσωτερικό πόνο, ψυχρότητα, αποστροφή, προσπαθώντας να βιώσουν και να αντέξουν το βάρος του, συζητώντας με το φλυτζάνι τους, τα κουταλοπήρουνα τους, πετώντας χιόνι στα πορτραίτα, πίνοντας υπνωτικά από παιδιά ακόμη.  Οι ήρωες των διηγημάτων είναι ξεχωριστοί γιατί εκτιμούν το κενό της ζωής, είναι απελπισμένοι μπροστά έλλειψη αγάπης, προετοιμασμένοι για τα τρομακτικά γηρατειά ως προμήνυμα, ως φόβο.

Στα διηγήματα συναντούμε μητέρες όμορφες, αμετάκλητα καταθλιπτικές, γοητευτικές που παίζουν μπριζ, γυναίκες εξαφανισμένες,  ψυχικά και συναισθηματικά κατεστραμμένες, γυναίκες που ελκύονται από τα ουράνια, επιδιώκουν τη δολοφονία του ιερέα που αρνείται τη βάπτιση του παιδιού τους, που μεγαλώνει βιαστικά, επισκέπτονται τον Πάπα, αλλά είναι θλιμμένες μπροστά του. Τι καλύτερο υπάρχει από την απελπισία, ρωτάει η κόρη όταν κοιτάζει την εικόνα της μητέρας της με τον Άγιο Πατέρα. Γυναίκες εγκαταλελειμένες, με εσωτερική παγωνιά, αλκοολικές, συζύγους φυλακισμένες σε κλουβιά. Συναντούμαι εννιάχρονα παιδιά θλιμμένα, κακιασμένα,  μορφές που ξεκολλούν από τις απεικονίσεις τους στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης,  το οποίο επισκέπτεται η Άντζελα ντα Φολίνιο, που ευωδιάζει σα μια μικρή ανθισμένη πορτοκαλιά, αυτή την αιρετική, η οποία το Μεγάλο Σάββατο παρασυρμένη από μια πνευματική έξαρση, βρίσκεται στο μνήμα μαζί με το Χριστό, τον φιλάει στο στήθος και μετά τον φιλάει στο στόμα. Ο Χριστός τη σφίγγει πάνω του, και την 1 Ιανουαρίου στριφογυρίζει ξανά και ξανά στο στόμα της, την τρυφερή σαν το δέρμα του αυγού πόσθη του Χριστού, Οι μορφές επιστρέφουν στη ζωγραφική τους φυλακή, παρατηρώντας το δικό τους τίποτα.

Η Γιέγκυ γράφει για παιδιά που καρφώνουν το μαχαίρι στην καρδιά του πατέρα τους, μετά πίνουν μπύρα μαζί με τη μητέρα τους. Γράφει  διηγήματα για κούκλες που μασούν ξερά λουλούδια και φύλλα, για μικρούλες πέντε χρονών που βγάζουν τα μάτια από τις κούκλες τους, για εμπρησμούς, για την τυφλή που επισκέπτεται το  Άουσβιτς και το Μπίρκεναου, που αναγνωρίζει τι υπάρχει πίσω από τις βιτρίνες, τα μάτια της πέφτουν πάνω σε κάθε αντικείμενο, τα παπούτσια, τα καπέλα, τα ορθοπεδικά είδη, τις κούτες με το Zyklon B, σαν να σημαδεύει στόχους, με οξυμένη νοητική όραση. Γράφει για τον μικρό κήρυκα που δεν καταφέρνει να ανυψωθεί από το έδαφος, τον ξύλινο άγγελο που τα χρόνια της μοναξιάς και της απομόνωσης ψηλώνει περισσότερο, για την κατά ένα τέταρτο εκκλησάρισσα και κατά τα τρία τέταρτα οραματίστρια, που την είχε καλέσει ο άγγελος και ζει σ’ενα κελί με δύο καρέκλες, μία δίχως πλάτη και μία χωρίς κάθισμα, συνομιλεί με τον Κύριο και όταν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της ως εκκλησάρισσα η ψυχή της ανεβαίνει στα πιο ψηλά σημεία της εκκλησίας, στις κάσες των παραθυριών, στις ροζέτες, σε όλα τα σημεία που φαινόταν ανθρωπίνως αδύνατο να ανεβεί . Η Γιέγκυ αναφέρεται στη γραφή, στο εξαιρετικό, αλληγορικό διήγημα «Γάτα». Για τον Ιωσήφ Μπρόντσκυ που του φτάνει το χαρτί και το μελάνι για όλο το μήκος του σκοταδιού, για το γεύμα με τον Όλιβερ Σακς στο εστιατόριο με τα ψάρια που θα καταναλωθούν στο ενυδρείο, για συναντήσεις συγγραφέων και εκδοτών.

Όλη αυτή η λογοτεχνική αναδημιουργία του κόσμου γίνεται μ’ένα λυρικό, πυκνό, ακριβή, αποστασιοποιημένο λόγο, που παρατηρεί δίχως να παρεμβαίνει στην ψυχοσύνθεση των ηρώων αλλά η παρεμβατική του λειτουργία περιορίζεται στο σκηνικό δραματουργικό περιβάλλον της αφήγησης.  Διηγήματα που εκτοξεύονται από την εξαιρετική απόδοση του έργου της Φλερ Γιέγκυ από τον κ. Σταύρο Παπασταύρου, στον οποίο είμαστε ευγνώμονες για τη μεταφορά του έργου με τα εκλεκτά ελληνικά του.

FLEUR JAEGGY
"ΕΙΜΑΙ Ο ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΗΣ ΧΧ"
Μετάφραση 
Σταύρος Παπασταύρου
Εκδόσει "Άγρα"

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ

Το πρόσωπο του από τη μια μεριά είναι υγιές, ελκυστικό και ελπιδοφόρο, από την άλλη χαλαρό και άνευρο, κρέμεται σαν σάλιο. Από τότε που έπαθε εγκεφαλικό επεισόδιο η ζωή του άλλαξε. Μοναξιά, ελάχιστες συζητήσεις,  λίγες επισκέψεις φίλων, περιορισμένοι έξοδοι. Αλλά η Μητέρα Φύση φάνηκε γενναιόδωρη μαζί του. Του πρόσφερε ένα ανέλπιστο δώρο, εκεί που η μοίρα τον εγκατέλειψε. Διάγει βίον ανθόσπαρτον εντός του ιδιωτικού του χώρου.

"The blossoming field" 1912
Felix Vallotton

 

Ο ΔΟΝ ΥΠΑΣΤΥΝΟΜΟΣ

Ο κ. Καρακίτσος παρασυρμένος από την αυταρέσκεια των ομολογουμένως ευρηματικών λεκτικών κατασκευών του,  εγκαταλείπει την αφηγηματική ροή της ιστορίας και περιορίζεται στην αυτοθαυμαστική επαναληπτικότητα ενός εύτολμου γλωσσικού παιγνιδιού, που τον οδηγεί σε ένα καθρέφτη, που η αντανάκλασή του εστιάζει στη φιλοπαίγμονα στύση των λέξεων, δίχως το βάθος μιας εμπνευσμένης λογοτεχνικής εξιστόρησης.

Οι σουρεαλιστικές γλωσσικές εξάρσεις, αν είναι το μόνο υλικό για την κατασκευή των αφηγηματικών πυλώνων, ακόμη κι αν αποτελούνται από  άφθονες ποσότητες ορειχάλκινων κορνέδων  ή άλικους κισσούς,  υπάρχει κίνδυνος να καταρρεύσουν μαζί με όλο το υδραυλικό μυθιστορηματικό οικοδόμημα.

Το μυθιστόρημα «Ο Δον υπαστυνόμος» έχει κέφι. Είναι ένα απολαυστικό λεκτικό πανηγύρι, που  πολλές φορές κατά την ανάγνωση του ήμουν  έτοιμος να σηκωθώ να χορέψω,  μαζί με τους ενθουσιασμένους αναγνώστες, αλλά όλο το ανέβαλλα. Κάτι με κρατούσε στη θέση μου, ίσως η πολυκοσμία της ομοφωνίας. Ούτε βέβαια παρασύρθηκα από το σιδερένιο βλέμμα της συμπεθέρας, που με καλούσε, όταν περνούσε από μπροστά μου, να μπω κι εγώ στο σωματικό γαϊτανάκι της  απόλαυσης και του κεφιού.

 

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ

 Ευχαριστώ πολύ τα παιδιά της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού "Σαλιγκάρι" που όχι μόνο ανέχονται αλλά και δημοσιεύουν τα αυτοθεραπευτικά "όνειρα του ξύπνιου μου".

https://saligari.net/filoksenia/i-poliorkia/

"Castle in the Air" 

M.C. Escher