ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΗΡΩΩΝ

Διαβάζοντας μετά από αρκετό καιρό ξανά το κεφάλαιο που αναφέρεται στις τελευταίες στιγμές του Κουέντιν πριν από την αυτοκτονία του, στο μυαλό μου ήρθε η αυτοκτονία δύο άλλων μυθιστορηματικών ηρώων: του Σέυμουρ και του Κύριλωφ.
Φυσικά και οι τρεις διατηρούν τη λογοτεχνική μοναδικότητά τους. Μπορούν όμως να αξιολογηθούν, επειδή είναι μυθιστορηματικοί ήρωες, φτιαγμένοι δηλαδή με γλωσσική ύλη. Θα τους κρίνουμε λοιπόν με λογοτεχνικά κριτήρια, δηλαδή ουσιαστικά θα κριθεί ο συγγραφέας, κι ας το κρύβουμε.
Αυτό που με απασχόλησε ήταν όχι τι σκέφτονται οι ήρωες τις τελευταίες στιγμές τους, αλλά η συμπεριφορά τους απέναντι σ’αυτό που δηλώνεται ώς εξωτερικός κόσμος. Εδώ η κυριαρχία του Σέυμoυρ είναι απόλυτη, γιατί δεν αποκαλύπτεται γιαυτό που θα επακολουθήσει τίποτα. Αυτό καταρχήν κάνει το διήγημα του Σάλιντζερ μοναδικό στην λογοτεχνική ιστορία που γνωρίζω εγώ. Η αυτοκτονία του Σέυμουρ δεν γίνεται για να στηρίξει την ιστορία, για να δικαιολογήσει την ανάγκη γραφής του διηγήματος, όπως γίνεται πχ στην «Μαντάμ Μποβαρύ» ή στην «Άννα Καρένινα». Το διήγημα κυλά παράξενα, ο Σεύμορ είναι στην παραλία, η γυναίκα του στο δωμάτιο 507 και μιλά με την μητέρα της. Από τη συνομιλία λαμβάνουμε κάποιες πληροφορίες για τον Σέυμορ, αλλά όχι αρκετές για να δικαιολογήσουν την πράξη του. Ο Σέυμορ γνωρίζει στην παραλία ένα κοριτσάκι που το λένε Σύμπιλ. Προτείνει στη Σύμπιλ να ψαρέψουν μπανανόψαρα. Της εξηγεί ότι τα μπανανόψαρα ζουν μια τραγική ζωή.
Μετά ανεβαίνει στο δωμάτιό του που μυρίζει καινούργιες δερμάτινες βαλίτσες και υγρό που ξεβάφουν τα νύχια, βλέπει την γυναίκα του να κοιμάται, τραβάει ένα Όρτζις αυτόματο, σηκώνει τον κόκορα και φυτεύει μια σφαίρα στο δεξί του κρόταφο.
Απίστευτο, μοναδικό, καταπληκτικό, μεγαλειώδες!!! Η ομορφιά της αυτοκτονίας του Σέυμουρ στηρίζεται στο ότι δεν δικαιολογείται, ούτε ερμηνεύεται. Αυτό κάνει την αυτοκτονία του λογοτεχνικά άρτια. Γνωρίζουμε γιατί αυτοκτόνησε η Μποβαρύ, η Καρένινα, ο Κύριλωφ, ο Κουέντιν. Η γνώση της αιτίας αποδυναμώνει την πράξη. Βέβαια καλά κάνουν και αυτοκτονούν, γιατί αν δεν αυτοκτονούσαν, δεν θα είχαμε αυτά το μεγάλα έργα. Μπορούμε να φανταστούμε την «Μαντάμ Μποβαρύ» αν η Έμμα δεν έπαιρνε το δηλητήριο;
Επανέρχομαι όμως στον Κουέντιν. Τι κάνει λοιπόν ο Κουέντιν την τελευταία μέρα της ζωής του; Γιατί η μέρα αυτή είναι ξεχωριστή, πέρα φυσικά από το γεγονός της αυτοκτονίας; Ξυπνά το πρωί , σπάει το ρολόι του, άν και αυτό συνεχίζει να δουλεύει, πηγαίνει στο ταχυδρομείο, ταχυδρομεί ένα γράμμα, πηγαίνει στο ρολογάδικο για να φτιάξει το ρολόι του, το παίρνει ξανά πίσω γιατί δεν μπορεί να περιμένει μέχρι το απόγευμα να το διορθώσει ο ρολογάς, αγοράζει σίδερα που θα τον βοηθήσουν να πνιγεί στο ποτάμι, γυρίζει πίσω στην πλατεία, βρίσκει τον Ιεροδιάκονο και του δίνει ένα γράμμα για τον Σρηβ, τονίζοντας να του το παραδώσει αύριο, λέγοντάς του ότι ο Σρηβ έχει ένα δώρο για κεινον. Παίρνει το λεωφορείο ξανά και γυρίζει στη γέφυρα, όπου βρίσκει τα παιδιά να προσπαθούν να ψαρέψουν μια πέστροφα, κρύβει τα σίδερα στην άκρη της γέφυρας, γυρίζει στην πόλη, μπαίνει σ’ένα φούρνο, όπου συναντά ένα κοριτσάκι, ψάχνει να βρει τους γονείς του για να το παραδώσει. Όταν βρίσκει τους γονείς του κοριτσιού, ο αδελφός της του επιτίθεται και τον χτυπά. Συλλαμβάνεται για απαγωγέας του κοριτσιού, εξαγοράζει την ποινή του για έξη δολάρια, τον βοηθάνε οι φίλοι του να συνέλθει, γυρίζει σπίτι αλλάζει ρούχα, πλένει τα δόντια του, παίρνει το καπέλο του και βγαίνει. Προφανώς δεν πρόκειται να του συμβεί καινούργια ιστορία και αυτοκτονεί. Είναι λοιπόν μια ξεχωριστή ιστορία, γιατί ενώ έχει προαποφασιστεί μια τέτοια πράξη, η ζωή ακολουθεί τη φυσιολογική της ροή και ο ήρωας αν και την έχει ουσιαστικά απαρνηθεί, συμπεριφέρεται φυσιολογικά και αδιάφορα, παραμένει ενσωματωμένος στους ρυθμούς της και τη λογική της. Όμως ενώ λοιπόν οι εξωτερικές συνθήκες είναι εξαιρετικές και πρωτόγνωρες, γιατί δεν προδιαθέτουν ότι θα επακολουθήσει, η εσωτερική ζωή δεν συμβαδίζει με τα γεγονότα. Αυτό αποδυναμώνει την ιστορία, γιατί δικαιολογεί την πράξη. Ερμηνεύοντας, υπαινιχτικά έστω, την πράξη της αυτοκτονίας, πλησιάζει στον Κύριλωφ και απομακρύνεται από τον Σέυμορ.
Ο Κύριλωφ εξυπηρετεί την ανάγκη του Ντοστογιέφσκι για ήρωες που η δράση τους στηρίζεται στην «ιδέα». Γνωρίζουμε εκ των προτέρων ότι θα αυτοκτονήσει, γεγονός που αποδυναμώνει την μαγεία της πράξης. Είναι σύμφωνα με τον Καμύ υπέρμαχος της λογικής αυτοκτονίας. Η λογική ποτέ δεν είναι μαγευτική. Η διαδοχή των πράξεων του Κυρίλωφ είναι καθαρά ιδεολογική. Ένας ήρωας που ερμηνεύει μια ιδέα που έρχεται απ΄έξω, είναι ένας ήρωας αποδυναμωμένος. Εξυπηρετεί τον συγγραφέα και όχι τις ανάγκες της αφηγηματικής ιστορίας. Είναι, πάλι σύμφωνα με τον Καμύ, μια παιδαγωγική αυτοκτονία. Ο Κύριλωφ είναι ένας τραγικός ήρωας. Η αυτοκτονία του δεν είναι μια πράξη μοναχική όπως του Σέυμουρ και του Κουέντιν. Εξυπηρετεί τις συμβάσεις του συγγραφέα, τον ιδεολογικό του κόσμο, και γιαυτό δεν θα φτάσει το μεγαλείο του Σέυμορ ούτε ακόμα του Κουέντιν. Ο Κύριλωφ αγκαλιάζει τον κόσμο και αρνείται τον ευατό του. Αυτός είναι ο λόγος που δεν προκρίνεται η πράξη του σαν η έσχατη ροχάλα στη καλοκουρδισμένη ευζωία μας.