Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΛΑΤΕΙΑ

 Κανένα μυθιστόρημα δεν διαβάζεται απνευστί, είτε καλό είναι είτε κακό. Βέβαια το κακό μυθιστόρημα δεν χρειάζεται να διαβαστεί. Αλλά ποια είναι τα κριτήρια που κάνουν ένα μυθιστόρημα αξιόλογο, και ποιο όχι, δεν χρειάζεται να το συζητήσω τώρα. Άλλωστε δεν γνωρίζω ποια είναι αυτά τα κριτήρια. Ένα όμως έχω στο μυαλό μου τώρα που γράφω, ότι δηλαδή υπάρχουν βιβλία που, όταν τα ξαναδιαβάζω, δεν μου δημιουργούν την ίδια εντύπωση, με την προηγούμενη φορά που τα διάβασα. Αυτά τα βιβλία είναι αξιόλογα, γιατί μου δημιουργούν την ανάγκη να επανέρχομαι σ’αυτά, ξεκινώντας από την ανάγκη να νοιώσω την ευφορία της τελευταίας ανάγνωσης. Πάντα αντιλαμβάνομαι ότι κάτι διαφορετικό συμβαίνει, ως προς την τελευταία μου επαφή με το έργο, που με αναγκάζει να γυρίσω στη μνήμη της προηγούμενης ανάγνωσης, η οποία, για ένα περίεργο λόγο, επανέρχεται δίχως την παραμικρή προσπάθεια, για να αντιληφθώ, έκπληκτος, ότι αυτό που μου προσφέρει ο συγγραφέας, τώρα που τον διαβάζω, δεν είναι το ίδιο μ’αυτό που είχα διαβάσει πριν καιρό. Αναλογίζομαι λοιπόν ότι ένα βιβλίο που διαβάζω, πρέπει να συμβαδίζει με αντίληψη που έχω για τη ζωή. Αυτή η ανάγκη δεν είναι η ματαιοδοξία της ανανέωσης, αλλά η επιθυμία μου να καταλάβω, αν αυτό που αλλάζει είναι ο κόσμος ή εγώ. Επειδή όμως ο κόσμος, όπως τον προσλαμβάνω μέσω της συνείδησής μου, δεν είναι ο καθρέφτης ο οποίος θα δώσει λύσεις στο ερώτημά μου, το βιβλίο με το σταθερό του κόσμο, τον ακινητοποιημένο, και ας λένε ότι θέλουνε οι άλλοι, αφού οι λέξεις και γλώσσα παραμένουν στη θέση τους, αιωνίως, είναι η ο καθρέφτης της εξέλιξής μου. Αν το βιβλίο που διαβάζω λοιπόν, ακινητεί τα συναισθήματα και την επιθυμία μου να μετρηθώ με την πραγματικότητα γύρω μου, απορρίπτεται ως επινοημένος καθρέφτης της συνείδησής μου.

Ξεκίνησα όμως να γράφω για κάτι άλλο και ξέφυγα. Έγραφα, λοιπόν, ότι ένα μυθιστόρημα δεν διαβάζεται απνευστί, όπως μας διαβεβαιώνουν οι κριτικοί, ως επιβεβαίωση για την αξία του κρινόμενου βιβλίου. Αντιθέτως ένα καλό βιβλίο καταναλώνεται αργά, όπως πχ το καλό κρασί, κόκκινο φυσικά. Δεν πρέπει να παρασυρθούμε από τη γοητεία του, και πέσουμε με τα μούτρα στην κατανάλωση, γιατί η μέθη θα μας κάνει, όταν τελειώσουμε την ανάγνωσή μας, να μην θυμόμαστε τίποτα από αυτό που απολαύσαμε . Η απόλαυση, άκου λέξη για το διάβασμα, της ανάγνωσης ενός βιβλίου, πρέπει να μεταδίδεται, αφού υιοθετήσουμε τον όρο αυτό, στη σκέψη μας, σταγόνα-σταγόνα, ώστε η δημιουργική προσπάθεια του συγγραφέα, να αντιστοιχεί με τη δική μας προσπάθεια ως αναγνώστες. Ένα βιβλίο που απαιτεί κόπο και γνώση για να γραφτεί, χρειάζεται κόπο για να διαβαστεί. Ο συγγραφέας, επειδή πληρώνεται γι’αυτό που γράφει, ενώ εμείς πληρώνουμε γι’αυτό που διαβάζουμε, κατέχει προνομιακή θέση στην συναλλαγή με τον αναγνώστη, που ενισχύει την ανισότητα μεταξύ παραγωγού-συγγραφέα και καταναλωτή-αναγνώστη, η οποία δεν μπορεί να λυθεί με την γρήγορη διεκπεραίωση ενός ακόμα προϊόντος, που θα δικαιολογεί την ωφελιμότητα της αγοράς του με τη γρήγορη κατανάλωσή του, αλλά από μια σχέση ισοτιμίας, που θα ακυρώνει την κυριαρχία του συγγραφέα, αναδεικνύοντας τον αναγνώστη ισότιμο συνομιλητή, μέσω της διαρκούς επιστροφής του στο έργο.

Το βιβλίο του Νίκου Μπακόλα λοιπόν πέρα από θέση που κατέχει στην Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, είναι από τα βιβλία που έχουν ωριμάσει αρκετά, ώστε από την ανάγνωσή του, ή θα μεθύσουμε αστραπιαία σαν πρωτάρηδες διεκπεραιωτές μιας ακόμα αναγνωστικής επιθυμίας, χάνοντας τη μαγεία της αφηγηματικής μαστοριάς του ή θα απολαύσουμε το έργο αργά και επίμονα, ανάμεσα στις καθημερινές μας δραστηριότητες, ανακαλύπτοντας τη συγγραφική επιδεξιότητα και ικανότητα του αφηγητή, να αναπλάθει το αισθητικό μας bonus, να μας κρατά σε εγρήγορση, όχι μόνο απέναντι στις συμβάσεις της καθημερινότητας, αλλά στην πνευματική ευτέλεια που μας προσφέρεται αφειδώλευτα.