Κυριακή, Ιανουαρίου 20, 2019

ΤΟ ΟΠΤΙΚΟ ΝΕΥΡΟ

“Το φυσικό σύμπαν σταμάτησε»
«ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΘΑΥΜΑ»
Χόρχε Λουίς Μπόρχες

Βρίσκομαι στη γωνία των οδών Κολοκοτρώνη και Καραϊσκάκη περιμένοντας ν’ανάψει το πράσινο φανάρι για να διασχίσω το δρόμο. Κρατάω στο χέρι μου το βιβλίο « Το οπτικό νεύρο», της Μαρία Γκάινσα,  που πριν λίγο αγόρασα, και είμαι ανυπόμονος να το διαβάσω. Το οπτικό σήμα που σταματά την πορεία μου, μου δίνει την ευκαιρία να ρίξω μια ματιά,  κι αρχίζω να διαβάζω, ξεκινώντας από το πρώτο διήγημα « ΤΟ ΕΛΑΦΙ ΤΟΥ ΝΤΡΕ». Γνωρίζω ότι ο χρόνος είναι ελάχιστος, σε λίγα δευτερόλεπτα θα περάσω απέναντι, θα συνεχίσω να βαδίζω ανάμεσα στον κόσμο, που δεν ενδιαφέρεται για τις προτεραιότητές μου. Βιάζομαι να γυρίσω σπίτι, δεν έχω σκοπό να βρεθώ σε κάποιο καφέ ή κάποιο άβολο παγκάκι για να συνεχίσω την ανάγνωση.
 «Τον Ντρε τον γνώρισα ένα φθινοπωρινό μεσημέρι• το ελάφι του, ακριβώς πέντε χρόνια αργότερα», διαβάζω. Συνεχίζω την ανάγνωση του διηγήματος, στην αρχή με έκπληξη, μετά με θαυμασμό, γοητευμένος. Απολαμβάνω την αυθαίρετη μετατόπιση της ιστορίας, τη ευρηματική διακλάδωση της αρχικής ιδέας, το αφηγηματικό μοντάζ που φαίνεται τεχνηέντως ακατέργαστο, τις εμβόλιμες μικροϊστορίες που διευρύνουν την αφηγηματική μετρική. Μόλις φτάνω στην καταληκτική πρόταση του τελευταίου διηγήματος του βιβλίου, «LOS PITUCONES», «...Nοιώθω μιαν απαλή ευτυχία μέσα στην μελαγχολία-ποιητική ευτυχία τη λένε, νομίζω. Θα έδινα το δεξί μου χέρι για να θυμηθώ ποιος την είπε έτσι.», ανάβει το πράσινο και ξεκινάω να περάσω απέναντι.


"Το οπτικό νεύρο"
Μαρία Γκάινσα
Μετάφραση Μαρία Μπεζαντάκου
Εκδόσεις "opera"

Παρασκευή, Ιανουαρίου 18, 2019

ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΤΥΨΕΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ



Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό "fractal" την Πέμπτη 17 Γενάρη 2018


Η αφομοίωση του έργου ενός συγγραφέα, στην προκειμένη περίπτωση του Borges, που θα δίνει διέξοδο στη θεματική αφηγηματική στρατηγική και θα απελευθερώνει την έμπνευση, είναι το ζητούμενο του αφηγηματικού σύμπαντος του βιβλίου «Το μουσείο των τύψεων». Δεν είναι φυσικά πρωτόγνωρη η ανίχνευση λογοτεχνικού υλικού στο έργο άλλων συγγραφέων, ειδικά όταν μιλάμε για τον κ.Κυριακίδη, ούτε φυσικά περιοριστικό το εύρημα να συνομιλείς αφηγηματικά μ’έναν συγγραφέα. Αναγκαία όμως προϋπόθεση είναι να υπάρχει η ευφυΐα και η ικανότητα να διαχειριστεί ο συγγραφέας αυτόν τον  παιγνιώδη διάλογο ώστε να μας δώσει ένα κείμενο που θα είναι αυτοτελές και θα ανανεώνει την αφηγηματική εμπειρία. Να παίρνει τις αποστάσεις του και να δημιουργεί μια αυτόνομη μυθοπλασία στο χώρο της λογοτεχνίας.
Είναι λοιπόν η κομψότητα της γραφής, το απρόβλεπτο και αιφνιδιαστικό πετάρισμα της έμπνευσης, το ευφυές λαμπύρισμα της αφηγηματικής διαύγειας, η έκλαμψη του απρόβλεπτου και απροσδόκητου, η ακριβολογία της έκφρασης, η ευεργετική ίχνευση και συνομιλία με τον Άλλον, αυτός ο «προσωπαγής γρίφος» της συγγραφικής ματαιότητας που  κάνει τον κ.Κυριακίδη να ελπίζει ότι θα βγει από την ιδιότυπη κόλαση της ομηρίας, από την καταγωγική μήτρα των εκφραστικών αναζητήσεων και θα οδηγηθεί  στο ξέφωτο του κειμενικού λαβυρίνθου, ονειρευόμενος(;) ότι ο Άλλος θα παραχωρήσει τη θέση του(επιτέλους!) μετά  τη συμβολική  δολοφονία του, δια της γραφής (διαγραφής πήγα να γράψω), ώστε ο συγγραφικός του κόσμος να απαλλαγεί από το βάρος της παρουσίας του. Απαλλαγμένος από το βάρος των αφηγηματικών αντανακλάσεων του λογοτεχνικού καθρέφτη, θα οδηγηθεί στη εκφραστική ανεξιθρησκεία πιστεύοντας στη συγγραφική κάθαρση.
Ο κ. Κυριακίδης δεν αναδεικνύει την αφηγηματική του ευρύτητα και γλωσσική  ευρεσιτεχνία του σ’αυτά τα διηγήματα, γιατί  το βλέμμα του είναι στραμμένο στη θεματολογία του. Αυτό είναι που θέλει να ξορκίσει, κι όχι η επιμονή και αφοσίωσή στη γλωσσική έκφραση, που όλα αυτά τα χρόνια έχει καλλιεργήσει επαξίως  με γλωσσική επιμέλεια και αφηγηματική αυτάρκεια, ενεργοποιώντας, όσο περνούν τα χρόνια, την πυκνότητα, την ακρίβεια και λιτότητα της γλωσσικής ωριμότητας. Ο κάθε συγγραφέας έχει τις προτεραιότητές του, και η σύζευξη θέματος και εκφραστικής απόδοσης  θα ήταν η ιδανική κατάληξη των προσπαθειών του, αλλά ο θεματικός πυρήνας των διηγημάτων του βιβλίου «Το βιβλίο των τύψεων και άλλα διηγήματα» δεν προσφέρονται για να την ανάδειξη της αποδεδειγμένης αφηγηματικής ικανότητας του κ.Κυριακίδη.

Κυριακή, Ιανουαρίου 13, 2019

"τεχνητές αναπνοές και άλλα πεζά της πόλεως» [2003-2010]










Λίγα λόγια για την επιμέλεια της έκδοσης


Κάποιες φορές γινόμαστε φορτικοί γιατί στεκόμαστε σε λεπτομέρειες που για άλλους φαίνονται ασήμαντες, ανάξιες ν'αναφερθούν, για άλλους όμως αποτελούν μέρος της απόλαυσης του βιβλίου.
Επειδή είμαι οπαδός, εκτός του Ολυμπιακού, και της επιμελούς παρουσίασης ενός έργου, στέκομαι σε ορισμένα σημεία, αβλεψίες τις ονομάζουν κάποιοι, για να μη μιλήσουν για την προχειρότητα ορισμένων εκδόσεων, που τώρα πια πλειοψηφούν, που ακυρώνουν  το εκδοτικό αποτέλεσμα, αδικούν τον συγγραφέα και τους συντελεστές της έκδοσης, οι οποίοι προσπαθούν με την αφηγηματική δεξιότητα και κριτική ικανότητα, να δημιουργήσουν το καλύτερο δυνατόν αισθητικό αποτέλεσμα. 
Σημειώνω λοιπόν τα εξής για το βιβλίο του Αχιλλέα Κυριακίδη "τεχνητές αναπνοές και άλλα πεζά της πόλεως " εκδόσεις Πατάκη:
1) Στο κεφάλαιο «Πρώτες δημοσιεύσεις» σ.253-254,  στη σελίδα 254 γράφει: Η σκέψη του Δ.Χ., τυπωμένη με πλάγια, στη σ. 187, είναι στίχος του Tάκη Σινόπουλου από την ποιητική σύνθεση Το γκρίζο φως (Κέδρος, 1982): «Πρόκειται για κείνο το τετραγωνάκι στο δυτικό παράθυρο / και για το γκρίζο φως του απογεύματος στον τοίχο απέναντι».
Γυρίζοντας όμως στη σελίδα 187 δεν βρίσκουμε το παραπάνω απόσπασμα, αλλά στη σελίδα 189
Μεταφέρω: «Ο Δ.Χ. είπε το δεύτερο Ναι της ημέρας του• αυτή τη φορά, με μια ελαφρά ερωτηματική απόχρωση που, αντί να προκαλέσει τη συνέχεια, όπως λογάριαζε, ανάγκασε τον άλλον να επαναλάβει τη φράση του: Πρόκειται για τον κύριο Παπαδημητρακόπουλο. (Και για το γκρίζο φως τον απογεύματος στον τοίχο απέναντι, συμπλήρωσε ο Δ.Χ. άθελά του κι από μέσα του.)»
Το ίδιο συμβαίνει και στην παραπομπή της ίδιας σελίδας(254) όπου αναφέρεται «Στη σ. 194, το «Κάποιος θα πρέπει να με συκοφάντησε» παραπέμπει στην αρκτική φράση της Δίκης του Franz Kafka «Κάποιος θα πρέπει να συκοφάντησε τον Γιόζεφ Κ., γιατί, χωρίς να έχει κάνει τίποτα κακό, ένα ωραίο πρωί συνελήφθη» (μτφρ. Αλέξανδρος Κοτζιάς, Γαλαξίας, 1967)»
Ψάχνοντας τη σελίδα 194 που μας παραπέμπει το απόσπασμα δεν βρίσκουμε πάλι τίποτα, αλλά αν είμαστε πιο προσεχτικοί το διαβάζουμε στη σελίδα 196 
Μεταφέρω το απόσπασμα: «....τι ήταν αυτό που είχε διαρρήξει όλες του τις βεβαιότητες και του ’χε κλέψει τη ζωή, Μα ποια ζωή, σκέφτηκε, κι ύστερα: Γιατί κάποιος θα πρέπει να με συκοφάντησε. σ.196

2) Ο κ. Αριστοτέλης Σαΐνης στο εξαιρετικό, αν και υμνητικό, επίμετρο για το έργο του κ.Αχιλλέα Κυριακίδη αναφέρεται δυο φορές στη νουβέλα «Κωμωδία», αλλά οι παραπομπές που μας δίνονται στις σημειώσεις δεν αντιστοιχούν στις σελίδες του τόμου που κρατάμε στα χέρια μας, αλλά, προφανώς, στην αυτοτελή έκδοση του έργου.
Αντιγράφω από τη σελίδα 228: «46. Θυμίζω ότι η συνάντηση έχει «τηλεοριστεί, στο απομονωμένο και συνήθως μισοάδειο μαγειρείο-cafe “24”, λίγο πριν (ή λίγο μετά) το σταθμό των διοδίων, στο 24ο χιλιόμετρο του εθνικού αυτοκινητόδρομου» (σ. 35). Στο τέλος, ένα 24 «που σήμαινε κάτι κάποτε» θα βρεθεί ισοπεδωμένο στην άσφαλτο (σ. 59) και θα το δρασκελίσει ο Δ.Χ. της τελευταίας εκδοχής... Ανάμεσά τους, τα 24 γράμματα της αλφαβήτου θα σχηματίσουν με όλους τους πιθανούς συνδυασμούς λέξεις, οι λέξεις θα συνδυαστούν με όλους τους πιθανούς συνδυασμούς σε φράσεις και ούτω καθεξής. Ωστόσο,το να ανακατεύεις τα γράμματα του βιβλίου, οποιονδήποτε βιβλίου, ακόμα και του Αναγνωστικού, σημαίνει να ανακατεύεις τον κόσμο, θα έλεγε ένας καββαλιστής σαν τον μεγάλο Αμπουλάφια ή τον μεγάλο μαθητή του, Ουμπέρτο Έκο, προειδοποιώντας μας πως το παιχνίδι με τις λέξεις και η παραποίηση του λεξικού είναι επικίνδυνα.» 
Οι παραπομπές που μας δίδονται δεν αντιστοιχούν στις σελίδες του βιβλίου που κρατάμε στα χέρια μας, δηλαδή στις σελίδες 174 (εκεί που αναφέρεται ως σελίδα 35) και 196 (εκεί που αναφέρεται ως σελίδα 59).
3) Στη σημείωση 56 του επίμετρου αναφέρεται: 56. Βλ. «Γράφω με εικόνες, σκηνοθετώ με λέξεις», ό.π., σημ.42
Βλέπουμε όμως έκπληκτοι ότι η φράση υπάρχει στη σημείωση 43(σελίδα 226)

υγ. Οι φωτογραφίες για αποδεικτικά στοιχεία των σημειώσεών μου , αλλά περισσότερο για τυχόν λάθη της του κειμένου.


ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
"τεχνητές αναπνοές και άλλα πεζά της πόλεως"
[2003-2010]

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ